Jerzy Stanisław Sito

Jerzy S. Sito (1934–2011) był poetą, dramatopisarzem i prozaikiem. Przetłumaczył jedenaście dramatów Shakespeare’a: Juliusza Cezara (1967), Hamleta (1968), Ryszarda III (1971), Poskromienie złośnicy (1972), Makbeta (1972), Romea i Julię (1975), Burzę (1976), Koriolana (1979), Otella (1985), Wieczór Trzech Króli (2002) i Króla Leara (2004). Część z nich – w tym Hamlet, Ryszard III, Romeo i Julia – wielokrotnie wracała na scenę w inscenizacjach wybitnych twórców teatru. Jego wyrazista i nowatorska strategia przekładu oraz aktywność eseistyczna wywarły silny wpływ na powojenną recepcję Shakespeare’a.

Ukończył studia inżynieryjne w Hammersmith School of Building, a także londyńską szkołę Arts of Crafts. W Polsce (od 1959 r.) tworzył poezję i dramaty, w tym dylogię Pasja doktora Fausta (1971) oraz Potępienie doktora Fausta (1972) czy Słuchaj, Izraelu! (1989). Tłumaczył twórczość Johna Keatsa i Christophera Marlowe’a. W 1968 r. za przekłady z języka angielskiego otrzymał w Nowym Jorku Nagrodę Roy Publishers, a w 1978 r. Nagrodę Polskiego PEN Clubu.

Sito obszernie objaśniał swoją strategię, omawiając ją na szerszym tle konfrontacji z rodzimą tradycją literacką, relacji dramatu do teatru oraz nowych poetyk. Jego eseje jako tłumacza były aktami autokreacji, przydającymi działaniom translatorskim znaczenia wykraczającego poza komentarz odautorski. W takim ujęciu pole przekładów Shakespeare’a stawało się obszarem negocjacji uniwersalnych wartości literackich, a tłumacz – figurą kluczową dla dynamiki kulturowej, dokonującą wstępnej selekcji nowych treści.

Znakiem rozpoznawczym przekładów Sity były uwspółcześnienia i radykalny rozbrat z polską normą przekładową poprzez zastąpienie jedenastozgłoskowca wierszem wolnym, rozbitym na wersy o nieregularnej długości.

Przekłady Sity były pierwszymi, które w krótkim czasie zdominowały repertuary teatrów, zwykle przed publikacją tych tekstów. Pozostawało to zjawiskiem bezprecedensowym, dowodząc rozbicia mecenatu na tradycyjne mechanizmy wydawnicze oraz recepcję teatralną, której oddziaływanie – z uwagi na ogólnopolską prasę i telewizję – wykraczało poza lokalne teatry. Łącznie tłumaczenia te wykorzystano w blisko siedemdziesięciu spektaklach, przy czym niemal połowa z nich została zrealizowana w latach 1966–1972. Przekłady Sity spotykały się z ostrą krytyką innych tłumaczy, on sam zaś nie wypowiadał się na temat równoległych przedsięwzięć przekładowych.

Na przestrzeni dekad tłumaczenia ukazywały się w serii Państwowego Instytutu Wydawniczego, dopiero w XXI w. osiem tekstów skonsolidowano w serii autorskiej.