Jarosław Iwaszkiewicz

Jarosław Iwaszkiewicz (1894–1980) był poetą, dramatopisarzem, prozaikiem, eseistą, tłumaczem i redaktorem pism kulturalnych, a także posłem na sejm i prezesem Związku Literatów Polskich. Przełożył dwie sztuki Shakespeare’a, obie wydane w 1954 r.: Romea i Julię oraz Hamleta (1954). Jakość tekstów i wysoka pozycja literacka tłumacza złożyły się na dużą rozpoznawalność tego przedsięwzięcia przekładowego.

Iwaszkiewicz studiował prawo na Uniwersytecie Kijowskim, uczył się również w tamtejszym konserwatorium muzycznym. W początkach kariery zajmował rozmaite posady państwowe, jednak już przed wojną skupił się na pracy literackiej. W latach 1925–1926 przetłumaczył Romea i Julię dla Teatru Narodowego, ale tekst ten nie trafił na scenę. Dekadę później przełożył Hamleta: tłumaczenie to odniosło duży sukces teatralny, wzmacniając przekonanie o potrzebie nowych przekładów, których autorami powinni być wybitni poeci.

Mieszkał w Stawisku pod Warszawą, gdzie podczas okupacji przecięły się drogi wielu literatów, z których część podjęła wyzwanie nowych przekładów Shakespeare’a.

Praca nad przekładami trwała trzy dekady, kiedy powstawały kolejne wersje tekstów. Impulsem dla zmian były zarówno nowe inscenizacje, jak i publikacja tłumaczeń. Iwaszkiewicz starał się odejść od stylistyki przekładów kanonicznych, sprzeciwiał się również przekładom filologicznym, które pojawiły się w dwudziestoleciu międzywojennym. Dbał o poprawność wiersza, płynność i sugestywność, często za cenę uproszczeń i tonowania manierystycznej składni. Uwagami o zasadach przekładu dzielił się w przedmowach, występował także jako krytyk innych tłumaczeń.

W recenzjach inscenizacji Hamleta zwykle komplementowano przekład, zastrzegając, że z wiążącą oceną należy poczekać do publikacji dramatu. Kiedy tekst ukazał się drukiem, nie odmawiano tłumaczowi talentu poetyckiego, ale wytykano uproszczenia. Tak żywa reakcja na przekład Hamleta dotyczyła przede wszystkim lat pięćdziesiątych. W kolejnych dekadach tłumaczenie sporadycznie wracało na scenę, choć grano je jeszcze w XXI w. Do początku lat osiemdziesiątych cieszył się popularnością przekład Romea i Julii, wystawiono go ponad dwadzieścia razy.

Tłumaczenia Iwaszkiewicza poddawane były rozmaitym analizom porównawczym, badano również związki przekładów z osobistą poetyką tłumacza. Oba teksty doczekały się jednej reedycji w 1999 r.