Konstanty Ildefons Gałczyński

Konstanty Ildefons Gałczyński (1905–1953) był poetą obdarzonym wyjątkowym wyczuciem eufonii, zdolnym kreować błyskotliwe efekty ironii, groteski i absurdu. Publikował popularne humoreski w serii Teatrzyk Zielona Gęś. Przetłumaczył dwie sztuki Shakespeare’a: Sen nocy letniej (1952) i Henryka IV. Część 1 (1954).

Studiował filologię klasyczną i angielską na Uniwersytecie Warszawskim, po czym utrzymywał się z pracy twórczej dla radia, teatrów i kabaretów. Kilkakrotnie oddawał swój talent na usługi przeciwstawnych ideologii. Tworzył poezję subtelną i liryczną, osadzoną w ulotnych, onirycznych krajobrazach. Przekładu Shakespeare’a podjął się pod presją polityczną i materialną, zachęcony przez najbliższe środowisko. Pozostawił też tłumaczenia z innych języków, m.in. hiszpańskiego, niemieckiego, rosyjskiego i francuskiego. W 1953 r., pośmiertnie, został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Gałczyński tłumaczył w latach 1949–1952 na zlecenie Państwowego Instytutu Wydawniczego, na nowy przekład Snu nocy letniej czekał również teatr. Podobnie jak inni tłumacze-poeci tego okresu, kierował się nie tyle literą tekstu, ile intuicją poetycką. W oczach wielu współczesnych nieuchronna transgresywność takiej strategii, amalgamat poetyki Shakespeare’a i Gałczyńskiego, stanowiła jej największy walor.

Tłumacząc, korzystał z edycji angielskich, zaglądał ponadto do innych polskich przekładów, tłumaczeń niemieckich i rosyjskich. Komedię przełożył jedenastozgłoskowcem (rezygnując z części rymów), w przekładzie kroniki wydłużył metrum do trzynastozgłoskowca.

Przekład Snu nocy letniej debiutował na scenie w 1952 r., zbierając entuzjastyczne opinie recenzentów. Od tego czasu tłumaczenie inscenizowano ponad sześćdziesiąt razy, co czyni je jednym z najczęściej granych polskich przekładów. Mniej przychylnie przyjmowali je filolodzy, wytykając Gałczyńskiemu odstępstwa od oryginału, uwspółcześnienia, nadmierną sielskość i baśniowość. Tłumaczenie poddawano też rozmaitym analizom w kontekście związków przekładu z twórczością własną poety.

Recepcja teatralna Henryka IV była uboższa: sztuka debiutowała w 1958 r., od tego czasu wystawiono ją sześć razy, niekiedy w kompilacji z innymi tłumaczeniami. Oba przekłady doczekały się kilku edycji.